ΓΥΝΑΙΚΟΜΑΣΤΙΑ
Γυναικομαστία είναι η υπερτροφία (η αύξηση) του μαζικού αδένα στον άνδρα που γίνεται αντιληπτή ως διόγκωση και προβολή του στήθους ( το αφύσικο μεγάλωμα – το πρήξιμο του).
Όταν εμφανιστεί προκαλεί ανησυχία και ψυχολογική επιβάρυνση, κυρίως στους έφηβους και στους νέους σε ηλικία άνδρες . Συχνά, ιδίως σε άνδρες μεγαλύτερης ηλικίας προκαλεί φόβο μήπως και το «πρήξιμο» του μαστού υποδηλώνει την εμφάνιση καρκίνου.
Είναι μια αρκετά συχνή κατάσταση. Από τις σχετικές με αυτό το θέμα μελέτες προέκυψε ότι γυναικομαστία , άλλοτε άλλου βαθμού , παρουσιάζεται στο 30 -50% περίπου των ενήλικων ανδρών, ενώ στην εφηβεία αυτό το ποσοστό μπορεί να φτάσει έως το 65% !
Πολύ υψηλότερα είναι τα ποσοστά σε παχύσαρκους, όπου η συχνότητα της γυναικομαστίας, έχει αναφερθεί ότι μπορεί να φτάσει έως το 80%. Παρόλο που είναι πιθανό σε αυτά τα υψηλά ποσοστά να έχουν συμπεριληφθεί και οι περιπτώσεις της λεγόμενης «ψευδογυναικομαστίας»*)
Τέλος, δεν είναι απίθανο τα πραγματικά ποσοστά να είναι ακόμα υψηλότερα, καθώς πολλοί άνδρες που παρατηρούν διόγκωση των μαστών τους ντρέπονται και δεν προσφεύγουν σε γιατρούς ή δεν το αναφέρουν σε σχετικές ερωτήσεις.
Η γυναικομαστία εμφανίζεται συχνότερα σε τρείς ηλικιακές περιόδους της ζωής των ανδρών:
Στη νεογνική περίοδο: Εκτιμάται ότι το 60- 90% των νηπίων εμφανίζουν παροδικά γυναικομαστία. Αυτό προκαλείται από το γεγονός ότι, διαμέσου του πλακούντα, έχουν μεταφερθεί στο έμβρυο οιστρογόνα της μητέρας.
Κατά κανόνα, αυτής της αιτιολογίας η γυναικομαστία υποχωρεί εντελώς μέχρι το τέλος του πρώτου έτους.
Στην εφηβεία: Όπως αναφέρθηκε, γυναικομαστία μπορεί να εμφανιστεί έως και στο 65% των αγοριών. Η εμφάνιση της μπορεί να γίνει σχετικά νωρίς, στην ηλικία των 10 ετών, αλλά πιο συχνά αυτό συμβαίνει μεταξύ του 13 – 14ου έτους, ενώ σπανίζει στα τελευταία χρόνια της εφηβεία.
Αυτού του είδους η γυναικομαστία συνήθως αφορά και τους δύο μαστούς και διαρκεί για λίγους μήνες έως 2 χρόνια. Στη συνέχεια υποχωρεί από μόνη της.
Σε μεγάλη ηλικία. Η υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης στους ενήλικες παρουσιάζεται μεταξύ των ατόμων ηλικίας 50 έως 80 ετών
Αρχικά παρατηρείται μία αύξηση και υπερπλασία των πόρων και ένα πρήξιμο (οίδημα) του ιστού που τους περιβάλλει του στρώματος, που είναι χαλαρό στη σύσταση.
Στη συνέχεια, σε επόμενη φάση, παρατηρείται και αύξηση της ποσότητας του στρώματος με σκληρότερα (ινώδη) στοιχεία.
Πρώτα πρέπει να ξεχωρίσουμε την γυναικομαστία με μια πολύ συνηθισμένη κατάσταση που της μοιάζει και την οποία χαρακτηρίζουμε με το όνομα: ψευδογυναικομαστία. Και σε αυτή την κατάσταση έχουμε μία αύξηση του μεγέθους του στήθους, αλλά αυτή οφείλεται στη μεγαλύτερη εναπόθεση λίπους στην περιοχή των μαστών. Αυτό συμβαίνει συχνά σε παχύσαρκους άνδρες. Στις περιπτώσεις αυτές και τα δύο στήθη αυξάνουν σε μέγεθος (αύξηση που μπορεί να είναι αρκετά σημαντική), είναι όμως μαλθακά στην ψηλάφηση και δεν έχουν κάποια περιοχή που να είναι σκληρή (Με άλλα λόγια η περίπτωση αυτή μπορεί να χαρακτηριστεί ως τοπική παχυσαρκία – λιπώδεις μαστοί).
Στην αληθινή γυναικομαστία αυτό που προκαλεί την αύξηση του μεγέθους του στήθους δεν είναι το λίπος αλλά η αύξηση (το πρήξιμο) του μαζικού αδένα. Αυτή γίνεται αντιληπτή είτε ως μία περιγεγραμμένη και περιορισμένη σκληρία πίσω από τη θηλή, είτε ως μια πιο διάχυτη διόγκωση (πρήξιμο) όλου του στήθους που το κάνει να μοιάζει με το γυναικείο.
Χρειάζεται προσοχή για να ξεχωρίσουμε τη γυναικομαστία από την απλή τοπική εναπόθεση λίπους λόγο παχυσαρκίας (ψευδογυναικομαστία). Σ’ αυτό μπορεί να μας βοηθήσει η σύγκριση του ιστού που ψηλαφάμε πίσω από την θηλή (του υποθηλαίου ή οπισθοθηλαίου ιστού) με άλλους αντίστοιχους, όπως αυτόν που βρίσκεται μπροστά από την πρόσθια μασχαλιαία πτυχή ή μπροστά από τους κοιλιακούς μύες. Αν η αίσθηση είναι ίδια τότε αυτό που συμβαίνει στο στήθος είναι ψευδογυναικομαστία.
Αν όμως έχουμε να κάνουμε με μία σκληρή διόγκωση, περιορισμένη πίσω από τη θηλή ή και περισσότερο εξαπλωμένη, τότε αυτό συνηγορεί για την ύπαρξη γυναικομαστίας.
Σε τελική ανάλυση, όμως, η διάγνωση ανήκει στον γιατρό και όχι στον ίδιο τον ασθενή.
Αν και η γυναικομαστία είναι συνήθως αμφοτερόπλευρη (αφορά και τους δύο μαστούς) και προκαλεί συμμετρική διόγκωση, δεν είναι σπάνιο να εμφανιστεί μόνο στον ένα μαστό ( ετερόπλευρη γυναικομαστία). Αυτό συμβαίνει συχνότερα στον αριστερό μαστό.
Σε ότι αφορά τα ενοχλήματα, οι άνδρες που εμφανίζουν γυναικομαστία συνήθως δεν αισθάνονται κάποιο και ανακαλύπτουν τη γυναικομαστία τυχαία κοιτώντας τον εαυτό τους ή γιατί κάποιος άλλος τους εφιστά την προσοχή (συμπεριλαμβανομένου και κάποιου γιατρού που την αναγνωρίζει κατά την κλινική εξέταση).
Μπορεί, όμως, να υπάρχει πόνος ή ευαισθησία στους διογκωμένους μαστούς, ιδιαίτερα αν η γυναικομαστία δημιουργήθηκε πρόσφατα και σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Μία άλλη κατάσταση που χρειάζεται προσοχή καθώς μπορεί να μπερδευτεί στη διάγνωση της γυναικομαστίας είναι ο καρκίνος του μαστού, που ναι μεν είναι σπάνιος ( 0.2% όλων των κακοήθων παθήσεων στους άνδρες), τυχόν όμως παρανόηση των σημείων που δίνει μπορεί να έχει τραγικές επιπτώσεις. Ο καρκίνος του μαστού εμφανίζεται ως μία συμπαγής μάζα στον έναν μαστό. Αυτή η μάζα συνήθως βρίσκεται όχι πίσω και συμμετρικά γύρω από τη θηλή, αλλά πιο έκκεντρα (πιο πλάγια). Επίσης συχνά προκαλεί μία έλξη (τράβηγμα – πτύχωση) του δέρματος και εισολκή (τράβηγμα προς τα μέσα) ή ρύση της θηλής. Επίσης μπορεί να υπάρχει συνοδός λεμφαδενοπάθεια ( πρήξιμο των λεμφαδένων) της σύστοιχης μασχάλης ( της μασχάλης που βρίσκεαι προς την πλευρά του μαστού στον οποίον έχει εμφανιστεί ο όγκος).
Σε κάθε περίπτωση η εξέταση από γιατρό και η εκτίμηση του για την κατάσταση είναι απαραίτητη.
Αυτό είναι ένα ενδιαφέρον θέμα, καθώς υπάρχουν πολλές αιτίες που την προκαλούν και επομένως απαιτεί ιδιαίτερη επιμέλεια από τον γιατρό, για να μπορέσει να αναδείξει την ιδιαίτερη αιτιολογία στην κάθε ξεχωριστή περίπτωση και ως εκ τούτου να συστήσει την καταλληλότερη για κάθε περίπτωση θεραπεία.
Οι περισσότερες περιπτώσεις γυναικομαστίας προκύπτουν ως αποτέλεσμα μιας δυσαναλογίας μεταξύ των ερεθισμάτων που δέχεται ο μαζικός αδένας από τα οιστρογόνα (που υποκινούν- διεγείρουν- την αύξηση του μαζικού αδένα) και από τα ανδρογόνα που αναστέλλουν –εμποδίζουν- την αύξηση).
Εκτός από μια διαταραχή της ισορροπίας στην παραγωγή οιστρογόνων και ανδρογόνων, φαίνεται πως υπάρχουν και τοπικές (στα κύτταρα του μαστού) ιδιομορφίες που συμβάλουν στην ανισόρροπη επίδραση αυτών των ορμονών. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί από την υπερβολική τοπική παραγωγή οιστρογόνων εξαιτίας της αυξημένης ενεργοποίησης ενός ενζύμου (της αρωματάσης), από την μειωμένη αποδόμηση (μεταβολισμό) των οιστρογόνων ή αλλαγών σ’ ότι αφορά στους ανδρογονικούς και οιστρογονικούς υποδοχείς στα κύτταρα του μαζικού αδένα (που τα καθιστούν είτε πιο ευάλωτα είτε πιο ανθεκτικά στα ανάλογα ορμονικά ερεθίσματα).
Η υπερπρολακτιναιμία (η υπερβολική παραγωγή προλακτίνης) δεν θεωρείται πως διαδραματίζει έναν άμεσο ρόλο στη γυναικομαστία, αν και έχουν διαπιστωθεί να υπάρχουν υποδοχείς προλακτίνης σε ιστούς γυναικομαστίας. Οι περισσότεροι ασθενείς έχουν φυσιολογικά επίπεδα προλακτίνης στον ορό. Επιπρόσθετα, δεν εμφανίζουν γυναικομαστία όλοι οι ασθενείς που παρουσιάζουν υπερπρολακτιναιμία. Τα υψηλά επίπεδα προλακτίνης μπορούν, εντούτοις, να οδηγήσουν σε μειωμένη απελευθέρωση γοναδοτροπινών, προκαλώντας έτσι δευτεροπαθή υπογοναδισμό, ο οποίος στη συνέχεια συμβάλλει στην ανάπτυξη της γυναικομαστίας.
Ακόμη, όμως, και μετά από λεπτομερή εξέταση είναι συχνό (αφού συμβαίνει στο 25% των περιπτώσεων) να μην μπορεί να διαπιστωθεί κάποια συγκεκριμένη αιτία για την εμφάνιση της γυναικομαστίας.
Σε άλλες τόσες περιπτώσεις (20 – 25%) τη γυναικομαστία την προκαλεί η λήψη κάποιων φαρμάκων ή διατροφικών συμπληρωμάτων.
Αναλυτικότερα, απόλυτη αύξηση ( υπεροχή) οιστρογόνων που οδηγεί σε γυναικομαστία έχουμε σε:
Εξωγενή λήψη οιστρογόνων. Ο απλούστερος μηχανισμός για την εμφάνιση της γυναικομαστίας είναι η απόλυτη υπερβολή οιστρογόνου, όπως με τη χρήση διαιθυλοστιλβεστρόλη για την αντιμετώπιση προχωρημένων περιπτώσεων καρκίνου του προστάτη. Επίσης η λήψη γυναικείων ορμονών για αύξηση του στήθους, ως επιλογή εμφάνισης.
Όγκους των κυττάρων του Leydig. Αυτά είναι κύτταρα που βρίσκονται στους όρχεις. Απ’ αυτά μπορεί να δημιουργηθούν κάποιοι σπάνιοι όγκοι του όρχεως που εκκρίνουν οιστραδιόλη (οιστρογόνο). Περίπου το 90% εξ΄ αυτών των όγκων είναι καλοήθεις. Οι όγκοι κυττάρων Leydig είναι μικροί και, σε μερικές περιπτώσεις, μη ψηλαφητοί. Εάν είναι μη ψηλαφητοί , μπορεί να απαιτηθεί ορχικό υπέρηχο ή θερμογραφία για να τους ανιχνεύσει. Η αντιμετώπιση παραμένει χειρουργική.
Οι περισσότεροι ασθενείς με τέτοιους όγκους είναι νεαροί ή μέσης ηλικίας.
Όγκους των επινεφριδίων που παράγουν οιστρογόνα, αν και σπάνιοι, είναι συνήθως κακοήθεις και συχνά αρκετά μεγάλοι όταν ανακαλύπτονται. Περίπου στο μισό των περιπτώσεων, υπάρχει μια προφανής ψηλαφητή κοιλιακή μάζα.
Αυτοί οι όγκοι τείνουν να εκκρίνουν μεγάλα ποσά από τους προδρόμους οιστρογόνων όπως η ανδροστενεδιόνη, η δεϋδροεπιανδροστερόνη (DHEA), και το θειικό άλας DHEA, ενώ μερικοί παράγουν άμεσα οιστραδιόλη και οιστρόνη . Τα δύο τρίτα των ασθενών έχουν αυξημένες τα 17-κετοστεροειδή στα ούρα και κάποιοι έχουν αυξημένες τιμές στον όρο DHEA, και οι δύο απ’ αυτούς είναι χρήσιμοι δείκτες για την ύπαρξη αυτών των όγκων.
Όγκους που παράγουν τη χοριακή γοναδοτροπίνη.
Η πλακουντιακή ορμόνη ανθρώπινη χοριακή γοναδοτροπίνη (hCG) είναι παρόμοια με την LH, τόσο στη δομή, όσο και στη δράση της στους όρχεις.
Κατά συνέπεια, τα υψηλά επίπεδα της ανθρώπινης χοριακής γοναδοτροπίνης( hCG) διεγείρουν κύτταρα του Leydig των όρχεων να εκκρίνουν αυξημένα ποσά οιστραδιόλης. Υπάρχουν όγκοι που εκκρίνουν hCG, όπως είναι όγκοι των όρχεων, ο καρκίνος του πνεύμονα, του ήπατος και του στομάχου.
Σχετική υπεροχή οιστρογόνων, γιατί έχουν μειωθεί τα ανδρογόνα, που και πάλι οδηγεί σε γυναικομαστία έχουμε:
Στη γήρανση εξαιτίας της προοδευτικής ορχικής δυσλειτουργίας,
Ο ακριβής μηχανισμός της ορχικής ανεπάρκειας παραμένει άγνωστος.
Η γήρανση συνδέεται επίσης με τη συσσώρευση λιπώδους ιστού, ο οποίος διατηρεί κανονικά επίπεδα οιστρογόνου ορού, δεδομένου ότι ο λιπώδης ιστός είναι μια σημαντική περιοχή για την μετατροπή των ανδρογόνων σε οιστρογόνα (αρωματοποίηση).
Στον πρωτοπαθή υπογοναδισμό από οποιαδήποτε αιτία (π.χ., ορχίτιδα από παρωτίτιδα, τραύμα, κυτταροτοξική χημειοθεραπεία) συνδέεται συνήθως με γυναικομαστία. Διάφοροι παράγοντες μπορούν να συμβάλουν σε μια αλλαγμένη αναλογία οιστρογόνων–ανδρόγόνων. Πρώτον, τα επίπεδα συνολικής και ελεύθερης τεστοστερόνης μειώνονται. Δεύτερον, η προκύπτουσα αύξηση στον ορό της LH υποκινεί το ένζυμο aromatase στα ορχικά Κύτταρα Leydig για να παραγάγει περισσότερο οιστρογόνο. Επιπλέον, περιφερειακή αρωματοποίηση του ανδρογόνου των επινεφριδίων, της ανδροστενεδιόνης, σε οιστρογόνο παραμένει απρόσβλητη.
Στο σύνδρομο Klinefelter Το 80% των περιπτώσεων με αυτό το σύνδρομο παρουσιάζουν γυναικομαστία, εξαιτίας της ατροφίας των όρχεων που εμφανίζουν. Η γυναικομαστία σ΄αυτό το σύνδρομο συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού (10 – 20 φορές συχνότερα).
Σε δευτεροπαθή υπογοναδισμό. Σπάνια η γυναικομαστία μπορεί να είναι συνέπεια της ανεπάρκειας ανδρογόνων σε δευτεροπαθή υπογοναδισμό, από ανεπάρκεια της λειτουργίας της υπόφυσης.
Στην εφηβεία. Η γυναικομαστία αναπτύσσεται στα δύο τρίτα των αγοριών κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Υπάρχουν περίοδοι κατά τη διάρκεια της εφηβείας όταν η ισορροπία της έκκρισης ορμονών φύλων ευνοεί τα οιστρογόνα, παρά την αύξηση στην παραγωγή ανδρογόνων. Αυτή η αναλογία επιστρέφει στις κανονικότερες τιμές για ενήλικους με την πρόοδο της εφηβείας. Η κατάσταση είναι συνήθως ασυμπτωματική και περιορισμένη και υποστρέφει αυθόρμητα μετά από περίπου 2 έτη.
Σε επανασίτιση μετά από νηστεία. Για πρώτη φορά παρατηρήθηκε σε άτομα που ελευθερώθηκαν από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Αυτά τα άτομα ανέπτυξαν γυναικομαστία μέσα σε μερικές εβδομάδες από την επανασίτιση τους, κατάσταση που διήρκεσε για περίπου 1 έως 2 έτη και έπειτα υποχώρησε . Ο μηχανισμός δεν είναι γνωστός αλλά μπορεί να είναι παρόμοιος με αυτόν της εφηβικής γυναικομαστίας. Η σημαντική απώλεια βάρους και ο υποσιτισμός συνοδεύονται συχνά από υπογαναδισμό, λόγω της μειωμένης έκκρισης γοναδοτροπίνης. Με την ανάκτηση βάρους, η έκκριση γοναδοτροπινών και η γεννητική λειτουργία επιστρέφουν στο φυσιολογικό, με συνέπεια μια «δεύτερη εφηβεία.»
Σε νεφρική ανεπάρκεια και διάλυση. Οι ασθενείς με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια συχνά εμφανίζουν ορμονικές διαταραχές. Επίσης αυτή η γυναικομαστία μπορεί να έχει έχει την ίδια βάση με την γυναικομαστία της επανασίτισης. Αυτοί οι ασθενείς ακολουθούν αυστηρή δίαιτα, δεν έχουν όρεξη και έτσι χάνουν βάρος. Όταν όμως αρχίζουν τη διάλυση, τρώνε καλύτερα και επανακτούν βάρος.
Η με τη διάλυση-συνδεμένη γυναικομαστία έχει αναφερθεί πως βελτιώνεται αυτόματα μετά από 1 έως 2 έτη.
Σε κίρρωση ήπατος, ειδικά αυτή που σχετίζεται με τον αλκοολισμό μπορεί να προκαλέσει γυναικομαστία, επηρεάζοντας τις ορμονικές αλληλεπιδράσεις
Σε υπερθυρεοειδισμό. Στο 10 – 40% των ατόμων με υπερθυρεοειδισμό μπορεί να εμφανιστεί γυναικομαστία, μέσω της επίδρασης που ασκούν οι θυρεοειδικές ορμόνες στις διαδικασίες παραγωγής των ορμονών του φύλου. Το μεγάλωμα του στήθους υποχωρεί συνήθως αφότου αποκαθίσταται η ευθυροειδική κατάσταση.
Σε αγχωτικές καταστάσεις μπορεί να εμφανιστεί παροδικά γυναικομαστία, Η σχέση των κορτικοστεροειδών ορμονών με τις ορμόνες του φύλου επηρεάζονται από το άγχος.
Η γυναικομαστία εξαιτίας λήψης φαρμάκων είναι συχνή (μπορεί να αφορά το 20-25% των περιπτώσεων). Δεν είναι πάντοτε γνωστοί οι τρόποι πρόκλησης της. Συχνά αφορούν την εμπλοκή τους στην ορμονική ισορροπία του οργανισμού.
ΦΑΡΜΑΚΟ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ
Amiodarone Άγνωστος
Αναστολείς καναλιών ασβεστίου Άγνωστος
(diltiazem, verapamil, nifedipine)
Παράγοντες που δρουν στο ΚΝΣ Άγνωστος
(αμφεταμίνες, διαζεπάμη, μεθύλντοπαμίνη,
τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά χάπια κ.α)
Σιμεθιδίνη Ανταγωνισμός υποδοχέων ανδρογόνων
Κυτταροτοξικοί παράγοντες Πρωτοπαθής υπογοναδισμός λόγω
(αλκυλοποιούντες πράκτορες, βλάβης των κυττάρων Leydig
βικριστίνη, νιτροσουρία,μεθοτρεξάτη)
Flutamide Ανταγωνισμός υποδοχέων ανδρογόνων
Ορμόνες
Ανδρογόνα Αρωματοποίηση οιστρογόνων, άλλοι μηχανισμοί;
Οιστρογόνα Άμεση διέγερση του μαστού
Ανθρώπινη χοριακή γοναδοτροπίνη Υποκίνηση της ορχικής έκκρισης
οιστρογόνου από τα κύτταρα Leydig
Ισονιαζίδη Ενδεχομένως refeeding
Ketoconazole, metronidazole Παρεμπόδιση της σύνθεσης τεστοστερόνης
Μαριχουάνα Ανταγωνισμός υποδοχέων ανδρογόνων
Δ-πενικιλλαμίνη Άγνωστος
Φαινοθειαζίνες Αυξημένη προλακτίνη ορού
Σπιρολακτόνη Ανταγωνισμός υποδοχέων ανδρογόνων σε υψηλές δόσεις,
Παρέμβαση στη βιοσύνθεση της τεστοστερόνης
Θεοφυλλίνη Άγνωστος
Οι μηχανισμοί με τους οποίους πολλά φάρμακα προκαλούν γυναικομαστία δεν είναι ακόμα γνωστοί.
Αφού οι ψηλαφητά μεγαλύτεροι του φυσιολογικού μαστοί είναι τόσο συχνοί στον ανδρικό πληθυσμό, ένας κατά τα άλλα υγιής άνδρας με ασυμπτωματική, τυχαία ανακαλυφθείσα γυναικομαστία δεν θα πρέπει να υποβάλλεται σε εξαντλητικό ενδοκρινολογικό έλεγχο. Οι μαστοί θα πρέπει να εξεταστούν λεπτομερώς, εντούτοις, για να αποκλειστεί η πιθανότητα καρκίνου του μαστού και εάν τα ευρήματα είναι ύποπτα, θα πρέπει να γίνει απεικονιστικό έλεγχος (μαστογραφία ή/και υπερηχογράφημα) και παρακέντηση με βελόνα για κυτταρολογική εξέταση ή βιοψία.
Άτομα με πρόσφατη διόγκωση μαστού ή που παρουσιάζονται με πόνο και αίσθημα τάσεως στο μαστό, απαιτούν μία πιο αναλυτική διερεύνηση.
Εργαστηριακές εξετάσεις που μπορεί να γίνουν αφορούν:
• τη λειτουργία του θυρεοειδούς
• μέτρηση ηπατικών ενζύμων (Ηπατικά ένζυμα)
• Κρεατινίνη ορού
• μέτρηση ορμονών (τεστοστερόνης, οιστραδιόλης, LH, θυλάκιοτρόπος ορμόνη (FSH), και προλακτίνης)
• Β-hCG του ορού
• 17 κετοστεροειδή στα ούρα (για έλεγχο ύπαρξης όγκου επινεφριδίων).
Οι απεικονιστικές εξετάσεις, εκτός των μαστών, μπορεί να αφορούν τον έλεγχο των όρχεων με υπέρηχο, αξονική τομογραφία επινεφριδίων και μαγνητική τομογραφία τουρκικού εφιππίου (στον εγκέφαλο).
Η αντιμετώπιση της γυναικομαστίας εξαρτάται από την αιτία που την προκαλεί. Εάν οφείλεται σε φαρμακευτικό παράγοντα, η διακοπή λήψης του μπορεί να οδηγήσει στην εξάλειψη της.
Αν οφείλεται σε χορήγηση κυτταροτοξικών φαρμάκων, συνήθως υποχωρεί αυτόματα.
Η αντιμετώπιση του υπερθυρεοειδισμού και η χειρουργική αφαίρεση ορχικού, επινεφριδιακού ή άλλου όγκου που είναι υπαίτιος για την εμφάνιση της γυναικομαστίας μπορεί να οδηγήσει στην υποχώρηση της.
Σε ασθενείς με υπογοναδισμό (μειωμένη ανάπτυξη των γονάδων – όρχεων), έχει ένδειξη η ορμονική θεραπεία.
Η εφηβική γυναικομαστία συνήθως υποχωρεί μόνη της, όπως και η διόγκωση του στήθους που συνδέεται με τη τεχνική διάλυση σε νεφροπαθείς ή από την επανασίτιση μετά από νηστεία.
Σε περιπτώσεις που μετά από πλήρη έλεγχο δεν μπορεί να προσδιοριστεί κάποια αιτία για τη γυναικομαστία (κάτι που συμβαίνει στο 25% των περιπτώσεων), δεν είναι απαραίτητη η λήψη θεραπευτικών μέτρων, εκτός αν η κατάσταση προκαλεί πόνο ή ψυχολογική επιβάρυνση. Γι’ αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να δοκιμαστούν διάφορες μορφές ορμονοθεραπείας.
Η χειρουργική θεραπεία έχει ένδειξη όταν η συντηρητική αγωγή παρά την εφαρμογή της για μακρύ χρονικό διάστημα.
Η συνηθισμένη πρακτική είναι η αφαίρεση του μαζικού αδένα. μέσω μιας περιθηλαίας τομής με ή χωρίς λιποαναρρόφηση. Όμως, τα αποτελέσματα δεν είναι συχνά ικανοποιητικά από αισθητικής απόψης σ’ ένα αξιόλογο ποσοστό ασθενών.
Τέλος, η ακτινοβολία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να εμποδίσει την εμφάνιση της γυναικομαστίας και τον συνοδό πόνο της σε ασθενείς με καρκίνο του προστάτη που θα υποβληθούν σε ορμονική θεραπεία.
