Η μαστογραφία γίνεται σε ακτινολογικά εργαστήρια που διαθέτουν το ειδικό μηχάνημα και εκπαιδευμένο προσωπικό (τεχνικούς για τη διαδικασία της ακτινογράφησης και γιατρούς για τη μελέτη των μαστογραφιών).
Στα ακτινολογικά τμήματα των νοσοκομείων του Ε.Σ.Υ., αλλά και στα συμβεβλημένα με τον ΕΟΠΥΥ ή άλλο ασφαλιστικό φορέα διαγνωστικά κέντρα ή ιδ. κλινικές , για τη διενέργεια της εξέτασης είναι απαραίτητο να έχει μαζί της η γυναίκα ένα παραπεμπτικό από γιατρό, στο οποίο να αναφέρεται ο λόγος για την πραγματοποίηση της (π.χ. αν η εξέταση γίνεται για να ελεγχθεί μία ψηλαφητή αλλοίωση σε μία περιοχή του μαστού ή για προληπτικούς λόγους)
Με την προσέλευση της γυναίκας στο ακτινολογικό εργαστήριο θα τακτοποιηθούν αρχικά οι απαραίτητες γραφειοκρατικές διαδικασίες και στη συνέχεια θα ζητηθούν από τη γυναίκα λεπτομέρειες από το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό της (π.χ. για το ποιο είναι πρόβλημα που αντιμετωπίζει στο μαστό της, για παλαιότερες παθήσεις ή επεμβάσεις, για την περίοδο της, για το αν στην οικογένεια υπήρχαν περιπτώσεις καρκίνων του μαστού κ.λ.π.). Επίσης, θα ερωτηθεί αν είναι έγκυος ή αν θηλάζει. Εννοείται ότι επειδή αυτές οι ερωτήσεις καλύπτονται από το ιατρικό απόρρητο γίνονται σε συνθήκες που κανείς άλλος να μην μπορεί να ακούσει το τι λέγεται.
Στη συνέχεια, η γυναίκα θα οδηγηθεί στα αποδυτήρια, όπου θα γδυθεί τελείως από τη μέση και πάνω. Εκτός από τα ρούχα της, θα πρέπει να αφαιρέσει κοσμήματα ή άλλα αντικείμενα που φορά γύρω από το λαιμό της. Ο γιατρός ή o τεχνικός πoυ χειρίζεται τo μηχάνημα (και πoυ πoλλές φoρές είναι γυναίκα), μπoρεί να ψηλαφίσει και αυτός τo στήθoς, για να πρoγραμματίσει καλύτερα τον τρόπο ακτινογράφησης στο μηχάνημα.
Μετά, ο ή η τεχνολόγος θα της ζητήσει να πλησιάσει το μηχάνημα της μαστογραφίας και θα την βοηθήσει να ακoυμπήσει τoν ένα μαστό επάνω σε μία πλάκα, κάτω από την oπoία, σε ειδική θήκη, έχει τoπoθετηθεί μία ψηφιακή κασέτα ή ένα ς ψηφιακός υποδοχέας. Ο ή η τεχνολόγος καταχωρεί για να αποτυπωθούν στην απεικόνιση κάποια στοιχεία χρήσιμα στην αναγνώριση του μαστού, στη γωνία λήψης και διάφορα τεχνικά στοιχεία για τον τρόπο που έγινε η μαστογραφία. Αυτές οι πληροφορίες φαίνονται στην ακτινογραφική πλάκα που θα πάρει η γυναίκα ή στο cd.
Στη συνέχεια, αφού ο τεχνικός καθοδηγήσει τη γυναίκα στο πως να τοποθετήσει το σώμα της πιο σωστά, ώστε όλος ο μαστός να μπορεί να ακτινογραφηθεί, θα κατεβάσει μία άλλη πλάκα, από διαφανές πλαστικό, που βρίσκεται λίγο ψηλότερα, και μ’ αυτήν θα συμπιέσει τον μαστό πάνω στην ακτινολογική τράπεζα. Με την πίεση ο μαστός απλώνεται και γίνεται πιο λεπτός, γεγονός που τον καθιστά πιο εύκολα διαπερατό από τις ακτίνες. Έτσι η εικόνα που θα προκύψει θα είναι καλύτερη και η δόση ακτινοβολίας που θα απαιτηθεί μικρότερη. Επίσης, με την πίεση αποφεύγεται η κίνηση του μαστού την στιγμή της ακτινοβόλησης, γεγονός που θα επηρέαζε αρνητικά την ποιότητα της εικόνας (θα έβγαινε θολή, «κουνημένη», όπως συμβαίνει όταν κάποιος κουνηθεί τη στιγμή που τον φωτογραφίζουν).
Η πίεση τoυ μαστού ανάμεσα στις δύo πλάκες είναι αυτή πoυ πρoκαλεί σε oρισμένες γυναίκες μία ελαφριά δυσανεξία ή πόνo. Αυτό συμβαίνει συχνότερα στις γυναίκες με μεγάλες κύστες ή με ευαίσθητo στήθoς. Η γυναίκα μπορεί να συνεργαστεί με τον/ την τεχνολόγο και να επιτύχει την καλύτερη δυνατή λύση, έτσι ώστε ούτε αυτή να νοιώσει δυνατό πόνο, ούτε η ποιότητα της μαστογραφίας να επηρεαστεί αρνητικά.
Καθώς o μαστός είναι ακινητοποιημένος, o τεχνικός θα πάει πίσω από ένα ειδικά προστατευμένο χώρο με γυαλί ( για να μπορεί να έχει οπτική επαφή με τη γυναίκα) και θα της ζητήσει να μην κουνηθεί και να κρατήσει την αναπνοή της για λίγο. Στη συνέχεια, θα ακoυστεί o θόρυβoς πoυ κάνει τo μηχάνημα, τα λίγα δευτερόλεπτα που ακτινoβoλεί τo μαστό.
Στη συνέχεια ο τεχνικός απομακρύνει την πλάκα που συμπίεζε το στήθος (πλάκα συμπίεσης). Σε ορισμένα μηχανήματα η άρση της πίεσης γίνεται αυτόματα, μόλις τελειώσει η ακτινοβόληση.
Κατόπιν, αν πρόκειται για ψηφιοποιημένη μαστογραφία, θα βάλει την κασέτα σε ειδικό μηχάνημα που τη διαβάζει ψηφιακά και αφού αυτό συμβεί θα ξανατοποθετήσει την ίδια πλάκα πάλι στο μηχάνημα για να κάνει την επόμενη λήψη. Στον ψηφιακό μαστογράφο η μετάδοση της ψηφιακής πληροφορίας γίνεται απ’ αυθείας χωρίς να χρειαστεί να μετακινηθεί η πλάκα.
Ο κάθε μαστός φωτογραφίζεται σε δύο λήψεις: μία με τον μαστό απλωμένο οριζόντια, λήψη που ονομάζεται κεφαλο-ουριαία και αυτό αναγράφεται στην μαστογραφία με τα λατινικά αρχικά CC (Cranio-caudale) και η δεύτερη ήψη γίνεται με το μαστό πιασμένο λοξά και υπό γωνία, λήψη που χαρακτηρίζεται ως μέσο-πλάγια λήψη , και αποτυπώνεται στην ακτινογραφία με τα αρχικά MLO (Medio-lateral Obloque). Στη συνέχεια, ακολουθείται η ίδια διαδικασία που αναφέρθηκε προηγουμένως.
Ο τυπικός, πλήρης, μαστογραφικός έλεγχος περιλαμβάνει τη λήψη δύο εικόνων από κάθε μαστό, υπό διαφορετικές γωνίες ακτινογράφησης. Η πρώτη λήψη, όπου η ακτινογραφική τράπεζα να βρίσκεται κάτω από το μαστό και η πλάκα συμπίεσης από πάνω, προς το κεφάλι της γυναίκας, ονομάζεται κεφαλουραία ή κατά μέτωπο (face) και αποτυπώνεται ως CC στην ακτινογραφική πλάκα.
Η δεύτερη, όπου η ακτινογραφική τράπεζα και οι πλάκα συμπίεσης τοποθετούνται και πιέζουν το μαστό από τα πλάγια λέγεται λοξή ή profil ή mediolateral oblique που αποτυπώνεται στην πλάκα με τα αρχικά MLO
Κεφαλο-ουριαία ( face) λήψη – CC
Λοξή ( medio-lateral) λήψη MLO
Η χρονική διάρκεια για ένα πλήρη μαστογραφικό έλεγχο είναι περίπου 10 λεπτά..
Σε ορισμένα μεγάλα προγράμματα προσυμπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου μπορεί αντί των δύο λήψεων να γίνει μόνο μία για κάθε μαστό. Από την άλλη, η διαγνωστική μαστογραφία συχνά απαιτεί την εκτέλεση επιπλέον λήψεων, πιο εξειδικευμένων. Αυτές οι πρόσθετες, συμπληρωματικές λήψεις, μπορεί να είναι είτε υπό άλλη γωνία ακτινοβόλησης (κατ’ εφαπτομένη λήψη, καθαρή πλάγια λήψη), είτε εντοπιστικές (απλές ή με μεγέθυνση). Στην πρώτη περίπτωση οι πλάκες συλλαμβάνουν το μαστό υπό διαφορετική γωνία, στη δεύτερη η συμπίεση και ο τρόπος ακτινοβολίας επιτρέπουν την μεγενθυμένη απεικόνιση μίας συγκεκριμένης περιοχής.
Τέλος μπορεί να γίνει χρήση της ψηφιακής τομοσύνθεσης που φαίνεται να έχει καλύτερη απεικονιστική διαύγεια σε ορισμένες περιπτώσεις όπου το εύρημα στην ψηφιακή μαστογραφία δεν είναι ευκολοδιάγνωστο.
Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας λήψης των μαστογραφιών, η γυναίκα θα ντυθεί και θα περιμένει στην αίθουσα αναμονής του εργαστηρίου, έως ότου ο τεχνικός εμφανίσει τα φιλμ (αν πρόκειται για αναλογική ή ψηφιοποιημένη μαστογραφία).
Η αναλογική μαστογραφία που χρησιμοποιούνταν πριν μερικά χρόνια έχει πλέον καταργηθεί, τόσο γιατί η ψηφιακή τεχνολογία στη μαστογραφία δίνει ευκρινέστερες εικόνες, όσο και γιατί τα υγρά που χρησιμοποιούνταν για την εμφάνιση των κλασικών φιλμς είναι επιβλαβή για το περιβάλλον.
ΠΩΣ ΦΑΙΝΟΝΑΙ ΟΙ ΔΥΟ ΛΗΨΕΙΣ ΤΩΝ ΜΑΣΤΩΝ
Η πλάγια λήψη ( MLO)
Η κεφαλο-ουριαία ( ή face λήψη) (CC)
Ο λόγος που γίνονται δύο λήψεις είναι ότι καθώς ο μαστός είναι ένα τρισδιάστατο όργανο και η απεικόνιση αναπαράγει δύο διαστάσεις, αν κάτι που φαίνεται ως σκίαση ή πύκνωση οφείλεται απλά στο ότι συμπίπτουν σ’ ένα σημείο αδενικά και ινώδη στοιχεία, παρόλο που απέχουν το ένα από το άλλο, αυτό θα γίνει αντιληπτό στην άλλη λήψη όπου θα φαίνεται ότι ήταν σύμπτωση περιοχών και έτσι θα αναγνωρίσουμε ότι δεν πρόκειται για κάτι παθολογικό. Στη δεύτερη μαστογραφία σημειώθηκε με κύκλο κάποια ισχυρότερη σκιαγράφηση, που όμως, επειδή δεν ήταν κάτι ιδιαίτερο δεν φαινόταν στην λοξή (profil) λήψη.
Αν όμως και στις δύο λήψεις είναι σταθερό το εύρημα χρήζει οπωσδήποτε περαιτέρω διερεύνησης.
Η γυναίκα πρέπει να περιμένει έως ότου ο ή η τεχνολόγος βεβαιωθεί ότι όλες οι μαστογραφίες βγήκαν σωστές και ο γιατρός κρίνει ότι δεν χρειάζονται πρόσθετες λήψεις.
Πολλές γυναίκες κάνουν το λάθος να ερωτούν τους τεχνικούς για το αποτέλεσμα της εξέτασης. Αν αυτοί δεν τους απαντήσουν, καταλαμβάνονται από φόβο γιατί νομίζουν πως κάτι κακό τους συμβαίνει και δεν τους το λένε. Οι γυναίκες πρέπει να γνωρίζουν ότι οι τεχνολόγοι δεν είναι οι εκπαιδευμένοι να διαβάζουν μαστογραφίες, γι’ αυτό και δεν μπορούν να δώσουν σχετικές απαντήσεις. Η ανάγνωση των μαστογραφιών είναι δουλειά του εκπαιδευμένου ακτινολόγου και του γιατρού της γυναίκας.