Εισαγωγικές παρατηρήσεις
Ο όρος ινοκυστικές αλλοιώσεις έχει αντικαταστήσει στην εποχή μας τον παλαιότερα χρησιμοποιούμενο όρο «ινοκυστική μαστοπάθεια«, για τον λόγο ότι η κατάληξη -πάθεια υποδηλώνει νόσο, κάτι που δεν συμβαίνει στη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων των γυναικών που παρουσιάζουν αυτού του είδους τις αλλοιώσεις στους μαστούς τους. Ο όρος χρησιμοποιείται κυρίως από τους ακτινολόγους στην ερμηνεία της εικόνας που βλέπουν στη μαστογραφία.
Αλλά αυτές οι αλλοιώσεις έχουν και πολλές διαφορετικές ιστολογικές (στο μικροσκόπιο) ταυτότητες, είναι πολύ διαδεδομένες στον πληθυσμό (αφορούν εκατομμύρια γυναικών) και στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν προκαλούν κανένα ιδιαίτερο σύμπτωμα ή σημείο, πέρα από το να εμφανίζει η γυναίκα οζώδεις μαστούς, κυκλική μασταλγία και αίσθημα τάσης, ιδιαίτερα πριν από την έλευση της έμμηνης ρύσης.
Ο ινοκυστικές αλλοιώσεις ερμηνεύονται καλύτερα στο πλαίσιο της γενικότερης κατηγορίας των παρεκκλίσεων της φυσιολογικής ανάπτυξης και υποστροφής (ANDI), που εξηγήθηκαν στο πρώτο κεφάλαιο της σελίδας « Καλοήθεις παθήσεις». Αλλά να επισημανθεί ότι κάποιες φορές μερικές απ’ αυτές οι αλλοιώσεις παρουσιάζουν ιδιαίτερες διαφοροποιήσεις που τις κατατάσσουν στις καλοήθεις βλάβες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.
Κάτω από την τοπική επίδραση των ορμονών, οι αλλοιώσεις εκδηλώνονται στα τρία κύρια συστατικά από τα οποία αποτελείται ο μαζικός αδένας:
α) στους πόρους: εκδηλώνεται ως υπερπλασία των πόρων και σχηματισμό κύστεων β) στα λοβίδια: ως αδένωση (λοβιακή υπερπλασία και σκληρυντική αδένωση) γ) στο στρώμα (τον ιστό που περιβάλει τα πιο πάνω αναφερόμενα συστατικά του μαστού): ως ίνωση.
Να διευκρινιστεί ότι γενικώς τα λοβίδια περιλαμβάνουν τις αδενοκυψέλες και τους τελικούς πόρους, ενώ οι πόροι περιλαμβάνουν τους μεσολόβιους πόρους και τους κεντρικότερους. Το πέρασμα από την μία οντότητα στην άλλη είναι μερικές φορές δύσκολο να διακριθεί.
Όταν οι αλλοιώσεις είναι έντονες, τότε εκδηλώνονται με σημεία και συμπτώματα και παίρνουν συγκεκριμένη νοσολογική – ιστολογική οντότητα. Οι συνηθέστερες τέτοιες περιπτώσεις είναι οι εξής:
Οι κύστεις είναι ένα από τα συνηθέστερα προβλήματα του γυναικείου στήθους.
Η συχνότητα εμφάνισης τους υπολογίζεται σε 7-10% του γυναικείου πληθυσμού
Υπάρχουν οι μικρές κύστεις, με μέγεθος ελάχιστων χιλιοστών που οφείλονται σε μεταπλασία της τελικής πορολοβιακής μονάδας και οι μεγαλύτερες κύστεις (μακροκύστεις) που έχουν ένα λεπτό τοίχωμα, αποτελούμενο από διαφορετικά ανά περίπτωση κύτταρα στην εσωτερική επιφάνεια τους. Η διάμετρος των μεγάλων κύστεων μπορεί να φτάσει κάποια εκατοστά ( όπως στη φωτογραφία που έχει διάμετρο 4 εκ.)
Όλες οι κύστεις προέρχονται από την τελική πορολοβιακή μονάδα. Οι μεγάλες κύστεις προκύπτουν από την αυξημένη εκκριτική δραστηριότητα των κυττάρων τους και από τη διάταση και συνένωση περισσότερων διευρυμένων τελικοπορολοβιακών μονάδων (λοβιδίων).
Οι κύστες συχνά είναι πολλαπλές, ιδιαίτερα οι μικρές, που συχνά μπορούν να χαρακτηριστούν κατά τον υπερηχογραφικό ως διατάσεις των πόρων.
Το περιεχόμενο τους μπορεί να ποικίλει σε χρώμα και να περιέχει ποικιλία ουσιών. Με βάση την περιεκτικότητα τους σε ΝΑ+ και Κ+ διακρίνονται σε δύο τύπους : τον τύπο Ι, που έχει χαμηλό Να+ και υψηλό Κ+ και τον τύπο 2, με αντίστροφη σχέση αυτών των δύο ηλεκτρολυτών. Οι κύστεις τύπου 1 έχουν περισσότερες ορμόνες στο περιεχόμενο τους.
Συνήθως οι περισσότερες κύστεις είναι ασυμπτωματικές. Οι μεγάλες κύστεις, ιδιαίτερα οι επιφανειακές, συχνά είναι ψηλαφητές ( αγχώνοντας τις γυναίκες που νομίζουν ότι πρόκειται για κακοήθη όγκο). Η σύσταση τους είναι υπόσκληρη έως σκληρή και έχουν ομαλή επιφάνεια. Αν μεσολαβεί μεταξύ κύστεως και δέρματος άφθονος μαζικός ιστός, η επιφάνεια μπορεί να γίνει αισθητή στην ψηλάφηση ως μικροοζώδης. Οι βαθύτερες κύστεις είναι πιο δύσκολο να ψηλαφηθούν. Επίσης, μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα παρόμοια του καρκίνου, όπως π.χ. ρυτίδωση στο δέρμα. Μερικές φορές είναι επώδυνες (ιδιαίτερα αν πιεστούν έντονα, όπως συμβαίνει κατά την διενέργεια της μαστογραφίας).
Μαστογραφικά η ψηλαφητή ή όχι μάζα φαίνεται σαν σκίαση με ομαλά όρια και δεν είναι δυνατό να εκτιμηθεί αν πρόκειται για συμπαγή ή είναι κυστική (έχει υγρό).
(Μαστογραφική απεικόνιση κύστης στο άνω ημιμόριο του δεξιού μαστού).
Αυτό μπορεί να το διακρίνει το υπερηχογράφημα, αποτελώντας ως εκ τούτου την καλύτερη εξέταση για τη διάγνωση των κύστεων.
Υπερηχογραφική απεικόνιση μεγάλης κύστης. Η εικόνα είναι διαγνωστική, σε αντίθεση με τη μαστογραφία που η σκίαση που φαίνεται δεν μπορεί να διακριθεί από το αν είναι συμπαγής ή έχει υγρό (είναι κύστη).
Η θεραπεία των μεγάλων κύστεων είναι η παρακέντηση τους.
Με εξαίρεση την αναρρόφηση αιματηρού υγρού, το περιεχόμενο διαφορετικού χρωματισμού δεν αποστέλλεται για κυτταρολογική εξέταση. Συνήθως το υγρό που αναρροφάται έχει βαθυπράσινο χρώμα.
Κύστη που έχει παρακεντηθεί τουλάχιστον 3 φορές και συνεχίζει να υποτροπιάζει, χρήζει χειρουργικής αφαίρεσης.
Οι σύνθετες ή επιπεπλεγμένες ή άτυπες κύστεις (Complex or complicated or atypical cysts) είναι υπερηχογραφικό εύρημα που υποδηλώνει την ύπαρξη στην κύστη εσωτερικών αντανακλάσεων, λεπτών διαφραγμάτων, πεπαχυσμένο ή ανώμαλο τοίχωμα και απουσία οπίσθιας ακουστικής ενίσχυσης. Υπολογίζεται πως αποτελούν το 5% των ευρημάτων στο υπερηχογράφημα.
Αν υπάρχει στον υπερηχογράφημα μία συμπαγής μάζα μέσα στην κύστη (ενδοκυστική μάζα) μπορεί να συστηθεί η παρακέντηση ή η αφαίρεση της κύστης ή η τακτική παρακολούθηση της.
Η επιθηλιακή υπερπλασία είναι συνήθως ένα τυχαίο εύρημα σε βιοψία του μαστού και είναι μία καλοήθης κατάσταση. Είναι πολύ διαδεδομένη αλλοίωση και εφόσον τα κύτταρα δεν παρουσιάζουν ατυπία (απλή επιθηλιακή υπερπλασία) δεν εμπνέει κάποια ανησυχία, ούτε χρήζει ιδιαίτερης περαιτέρω παρέμβασης ή ειδικής παρακολούθησης.
Αν όμως, υπάρχουν ατυπίες στα υπερπλαστικά επιθηλιακά κύτταρα (άτυπη επιθηλιακή υπερπλασία) , τότε πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι αυτή είναι μεν καλοήθεια, αλλά έχει αυξημένη πιθανότητα να σχετιστεί αργότερα με την εμφάνιση καρκίνου του μαστού.