Το πιο συχνό σύμπτωμα που οδηγεί μία γυναίκα να ζητήσει ιατρική συμβουλή είναι ο πόνος στο μαστό ή μασταλγία ή μαστοδυνία. Υπολογίζεται ότι περισσότερες από το 50% των γυναικών που επισκέπτονται μία εξειδικευμένη κλινική καταφεύγουν σ΄αυτήν εξαιτίας κάποιου πόνου στο στήθος. Πόνος που μπορεί να επηρεάσει την καθημερινότητα της γυναίκας.
Ο μέτριος πόνος, η αυξημένη ευαισθησία ή η τοπική δυσφορία άλλοτε άλλου βαθμού είναι πολύ συχνά συμπτώματα τις ημέρες πριν την εμφάνιση της έμμηνου ρύσεως στις περισσότερες γυναίκες.
Η μασταλγία, που ως όρος προσδιορίζει περισσότερο έντονο και μεγαλύτερης διάρκειας πόνο, που προκαλείται είτε αυτόματα, είτε μετά από πίεση (ακούμπισμα) του στήθους δεν υποδηλώνει συνήθως συγκεκριμένη υποκείμενη νόσο. Πολλοί παράγοντες προκαλούν το συγκεκριμένο σύμπτωμα, όπως αυξημένη κατακράτηση υγρών, αυξημένη έκκριση προλακτίνης, χρήση φαρμάκων (αντικαταθλιπτικά, ορμονικά σκευάσματα για αντισύλληψη ή ορμονική υποκατάσταση, διουρητικά, η σιμεθιδίνη, τα κορτικοστεροειδή, η ινσουλίνη κ.α.), οι ινοκυστικές αλλοιώσεις, αλλά και η υπερβολική κατανάλωση καφέ, ψυχολογικοί λόγοι (που επιτείνουν την υποκειμενική αντίληψη του πόνου), ο θηλασμός κ.α
Δεν έχουν παρατηρηθεί ιδιαίτερες διαφοροποιήσεις στα επίπεδα των ορμονών του φύλου μεταξύ γυναικών με ή χωρίς μασταλγία.
Μασταλγία μπορεί να προκαλέσουν και μία σειρά από παθήσεις των μαστών, όπως μία φλεγμονή, μία μεγάλη κύστη ή ένας όγκος κ.λ.π
Διακρίνονται δύο είδη μασταλγίας: Η κυκλική (που σχετίζεται με τον καταμήνιο κύκλο, επομένως έχει χρονική συσχέτιση μαζί του και επαναλαμβάνεται κάθε μήνα για άλλοτε άλλο χρονικό διάστημα και ένταση) και η μη – κυκλική (που δεν σχετίζεται με τον καταμήνιο κύκλο).
Η κυκλική μασταλγία αποτελεί τα 2/3 των περιπτώσεων και αφορά κυρίως τις προ και περιεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και είναι συχνότερα αμφοτερόπλευρος. Τα αίτια δεν είναι πλήρως διευκρινισμένα, αλλά οι ορμονικές επιδράσεις φαίνεται να παίζουν ρόλο, καθώς στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες αυτού του είδους η μασταλγία σπανίζει.
Η μη κυκλική μασταλγία, αφορά τόσο τις γυναίκες πριν, όσο και μετά την εμμηνόπαυση και συνήθως είναι εντοπισμένη. Αν δεν υπάρχει υποκειμενικό εύρημα στο μαστό ( κάποια πάθηση όπως π.χ. μία φλεγμονή ή ένας όγκος) που να δικαιολογεί τον πόνο, αυτός συχνά οφείλεται σε πόνους από τα υποκείμενα στο μαστό ανατομικά μόρια (μυοσκελετικό άλγος) ή σχετίζεται με το αυχενικό σύνδρομο , αλλά μπορεί και να αποτελεί εκδήλωση καρδιοπάθειας. Ο μυοσκελετικός πόνος από το σπάνιο σύνδρομο Tietze ή πλευροχονδρίτιδα είναι εντοπισμένος στην στερνική πλευρά των μαστών.
Η αντιμετώπιση της μασταλγίας:
1. Η κυκλική
Όταν μετά τη διαγνωστική διερεύνηση δεν ανακαλυφθεί κάποια παθολογική κατάσταση, τότε η καθησύχαση των γυναικών ότι δεν πάσχουν από κάποια νόσο (κάτι που αφορά την πλειοψηφία των περιπτώσεων), δρα κατευναστικά, απαλύνοντας την ένταση του συμπτώματος και την αγωνία τους. Επιπρόσθετα βοηθητικά μέσα, σε επιμένοντα πόνο που επηρεάζει την ποιότητα της ζωής των γυναικών (και δεν οφείλεται σε υποκείμενη νόσο), είναι το να φορούν ένα καλό ταιριαστό στο μέγεθος του στήθους τους σουτιέν, η χορήγηση ελαίου νυχτολούλουδου, βρωμοκρυπτίνης, η λήψη ελαφρών παυσίπονων και η σωματική άσκηση. Τα τοπικά επιθέματα με χλιαρό χαμομήλι ή με μία μη στερινοειδή αντιφλεγμονώδη αλοιφή, η πραγματοποίηση χλιαρού ντούζ και ασκήσεις χαλάρωσης, επίσης βοηθούν να μειωθεί η ένταση του πόνου.
2. Η μη κυκλική μασταλγία:
Αν δεν υπάρχει υποκειμενικό εύρημα στο μαστό που να την δικαιολογεί, αναζητούνται οι πιθανές αιτίες σε υποκείμενα του μαστού ανατομικά μόρια (μυοσκελετικό άλγος) ή σε αυχενικό σύνδρομο. Επίσης πρέπει να διερευνηθεί μήπως ο πόνος αποτελεί εκδήλωση στεφανιαίας νόσου.
Ο μυοσκελετικός πόνος ( σύνδρομο Tietze ή πλευροχονδρίτιδα) είναι εντοπισμένος στη στερνική πλευρά των μαστών.
Η θεραπεία κατευθύνεται στην αντιμετώπιση του εκλυτικού παράγοντα του πόνου. Ελαφρά παυσίπονα ή μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (σε εντονότερο άλγος), είναι οι ενδεικνυόμενες φαρμακευτικές παρεμβάσεις. Η αποφυγή εργασίας που επιδεινώνει την ενόχληση από το μυοσκελετικό μπορεί να συσταθεί στην ασθενή. Παλαιότερα σε πόνο από τη στερνο-πλευρικές αρθρώσεις ή σε ερεθισμό των πλευρών χρησιμοποιούνταν τοπικές εγχύσεις κορτιζόνης.